Beschrijving van plantagie-gewassen, die men in hoven aankweekt, zo om te dienen tot sieraad bij het maaken van laanen, cingels, heggen, berçeaux, kabinetten, pyramiden, slinger-boschjes enz., als tot huishoudelijk gebruik ... / Door Johann Hermann Knoop.

Knoop, Johann Hermann, 1700?-1769.

Date:: 1790

Credit: Beschrijving van plantagie-gewassen, die men in hoven aankweekt, zo om te dienen tot sieraad bij het maaken van laanen, cingels, heggen, berçeaux, kabinetten, pyramiden, slinger-boschjes enz., als tot huishoudelijk gebruik ... / Door Johann Hermann Knoop. Source: Wellcome Collection.

23/96 (page 19)

$VAN DE §• ir^ENNE-BÓOM. Deze altyd-groenende Boom word in verfcheide Talen geoaamc 3 I 1 als volgt: In het Nederdiiitfcb, Denne-boom. Pek-boom. Maft-boom. Greint- r* boom. Latynfcb^ Abies. Picea. Hoogduitfch, Thannen-baum. Pech-baum. Franfcb, Sapin. Avet. Pece, male^ femelle. E7igeljch, Firre-Trcé. Maft-Treé. Piche- Treé. Deenfcb, Fran-Troe. Zweedfcb], Gran. , §. 2. Men vind twee Hoofd-zoorten van deze Boom, als: I. Dï: ROODE DENNE-BOOM, het Mannetje genaamt. Abies tenuiore folio, fruftu deorfum inflexo. Tournef. Injl. j8j. Boerb. J. A. 2. 179. Picea major prima, five Abies nibra. C. B. Pin. 493. Picea Latinorum, five «ppjtv. Abies mas Theophraffi. J.Baub. 1.238. Abies. Dodon, Picea. Loh. , , Abies foliis foütariis apice acuminatis. Linn. H. CUf. 449. Flor. fiiec. 789. Mat, imd. 43Ö, Roj. Prodr. 68. Haïler, Helv. 147. 2. De WITTE DENNE-BOOM, het Wyfje geheten. Abies Taxi folio, frudu furfum fpeftante. Tournef. InJl. 585. Boerb. J. A. 2. 179. Abies conis furfum fpeöantibus, live Mas. C. B. Pin. 505. Abies fsemina five ikoiivi Bauh. i. 231. Abies, altera. Dodon. Abies. Lob- Abies foliis foütariis, apice emarginatis. Linn. H. CU ff. ^^9. Roj. Prodr. ^9. Van deze twee zóorten worden wederom enige andere zoor ten, of liever veranderingen, gevon» den, dog die maar hoofdzakelyk van de gemelde verfchiilen in de grootheid, dikte, en in de hoe- veelheid der Takken. §. 3. Deze Bomen groeijen met een regte Stam regt opwaarts, die zeer hoog worden kan, en vecltydts, inzonderheid als ze niet te digt Haan, van onderen tot boven met Takken Pyrarayds-wy- ze bekleed zyn. Ze groeijen beide in veel Gewefien, als in Hoog-duitfcbland ^ Bobenien, Frajikryki Italien, Eiigelamd, en elders, op de koude Bergen en ook in de Dalen, als mede zeer veel in de noordlyke Landen, als 'mMoravien^ Zweden ^ Mofcovien i Polen ^ Pruisfeben^ enz., want ze be- minnen vanNatuure de koude; dog die twede zoort word zeldzamer gevonden. Hier te Lande vind men anders geen, als die door de Oefrening gekweekt worden. §. 4. Ze begeeren vanNatuure eenhooge, droogc, lieffi: zand- of Ileen-agtige Grond, weshaL Ven dezelve in onze water-agtige en fiyve Gronden, niet wel groeijen kunnen, inzonderheid de twede zoort, die met een Pen-wortel diep in de grond boord, groeijende de eerfte zoort meer met zydwaards uitgefpreide Wortels. §. 5. Ze worden van Zaad voortgekweekt, dat mén uit Zweden^ en andere Plaatzen, daar deze Bomen veel groeijen en het Zaad ryp word, ontbied, het welk in het vroege Voorjaar op een lauwe voor winden gedekte plaats, op wel en diep geroerde losfe Akkers of Bedden, uit de hand gezaait word; opgekomen zynde, moeten de jonge Planten van het onkruid, ten minlten van het grootfie of ruigfte, fchoon gehouden worden, op dat ze daar door niet verdrukt worden, tot dat ze 4 ay jaren oud geworden zyn, als wanneer men ze kan verplanten ter plaatze daar men be- geerd: Ouder moet men ze niet ligt planten, nog aan dé Wortels veel korten, om dat ze dan be- zwaarlyk groeijen willen, en doorgaans verfierven, inzonderheid de twede gemelde zoort; dog indien het de noodzakelykheid vereifcht, om ze wat ouder te verplanten, zo is het zeer dienftig en noodzakelyk, om ’er een Scherm van Stroo of Riet op de Zuid-, Ooft-, en Weft-zyde voor te ma- ken, om ze daar door voor de brandende Zon, in het eerfte of twede Jaar, na de verplantiag, te dekken; als mede de Wortels niet of weinig te befnoeijen , waardoor vele, ouder zynde Bomen, voor dezen aan de groei gebragt heb, en zonder welke voorzorg de groei doorgaans, gelyk gezegt is, misfen zal, inzonderheid met de eerfte zoort. Ondertusfehen zo blyft het zeker, dat deze Bomen het völmaakft groeijen, wanneer ze niet ver- plant worden, maar op de gezaaide plaats onverplant blyven doorgroeijen. §. 6. Het gebruik dezer Bomen in de Hoven betreffende; men plant daar wa.nAlleés; wordende de Bomen tot dien einde 16 a 20 Voeten in de Rey van elkander geftelt. §. 7. Ook worden ’er Pyramiden hier of daar in de Tuinen van geplant, te weten, inzonderheid van de eerfte zoort, die, wel behandelt zynde, zeer groot en digt kunnen worden, en dan in groo- te Lufthoven zeer fraai ftaan en een pragtige vertoning geven; gelyk als ’er van zodanige in de Hes- feil KasJelJ'che Lujl-tuin y gemOimt Freyenbagen, één \J\xx hoven KasJ'el, 'd^n de Rivier de Fulda, ge- legen, over de 200 ftuks gevonden worden, van ronde, vierkaate, enz., gedaante, die 30 a 50 Voeten hoog zyn: Hebbende nergens op myn Reizen in Duitfchland en de Nederlanden diergcly- ke, zo in groot-als in cierlykhcid en menigte, ontmoet; en die alle, (dat ik hier, ter gedagtenisfe mynes zaligen Vaders, niet nalaten kan te melden), in de tydt van 40 a 50 Jaren, van Hem als be- üierdev van die Hoogvorjlelyke Tuin., gekweekt, geplant, en onderhouden geworden zyn. 8. Men plant ’er ook Scheer-heggen van, die, wegens hare altydt-duurende groente en digt- heid, zeer cierlyk ftaan; maar daar is eene byzondere kennisfe en behandeling nodig, om deze Heg- gen tot de platte gedaante te gewennen, en wel digt en gefloten te worden, welke hier in beftaar, dat men dezelve niet aanftonds in hare jeugd met de Scheer moet knippen , maar men moet haar dan alleen met het Mes, door Inkorting der langfte Takken, de platte gedaante beginnen te geven, om dat, wanneer alle of de meeftc Takken met de Scheer gekort worden, dezelve niet wel digt groei- £ 2 jen,$